Asset Publisher
Ochrona lasu
W naszym nadleśnictwie ze względu na specyfikę położenia, urbanizację, antropopresję spotykamy się z wieloma niekorzystnymi czynnikami. Są to, więc czynniki abiotyczne, czyli związane z nieożywioną częścią przyrody, biotyczne pochodzące od roślin, grzybów, zwierząt czy antropogeniczne, których przyczyną jest człowiek. Rybnickie lasy w swojej bogatej historii wielokrotnie zmagały się z przeciwnościami natury.
Czynniki abiotyczne
W ubiegłym okresie gospodarczym zaobserwowano zmniejszenie oddziaływania emisji przemysłowych, co wpłynęło na poprawę stanu zdrowotnego lasów Nadleśnictwa Rybnik. Nadal głównym emitorem zanieczyszczeń przemysłowych są: czynne kopalnie węgla kamiennego, Elektrownia Rybnik a także przemysł maszynowy, chemiczny i metalurgiczny. Ze względu na położenie wśród licznych aglomeracji miejskich duże znaczenie ma także wpływ emisji niskich. Powstające obwodnice i autostrady, które przecinają kompleksy leśne narażają dodatkowo na wpływ emisji komunikacyjnych.
W minionym okresie gospodarczym na terenie Nadleśnictwa doszło do niekorzystnych zjawisk klimatycznych, które miały ogromny wpływ na gospodarkę leśną:
• powódź 1997 roku, zainwentaryzowane zostały szkody na uprawach, starszych drzewostanach a także w infrastrukturze drogowej i melioracyjnej;
• huragan 2004 roku, pozyskano złomy i wywroty w ilości 33 tys. m³, ucierpiały także uprawy i młodniki w wyniku wywałów na powierzchnie otwarte;
• okiść 2006 roku – powstała w wyniku obfitych opadów mokrego śniegu, szkody dotknęły osłabione drzewostany starsze i młodniki, szkody wyniosły 24 tyś. m³
Czynniki biotyczne
Drzewostany osłabione przez emisje przemysłowe są narażone na atak szkodników owadzich. Choroby grzybowe mają w Nadleśnictwie niewielkie znaczenie. Nie stwierdzono także istotnych szkód wywołanych szkodnikami korzeni (pędraki i rolnice). Zgodnie z instrukcją ochrony lasu istnieje obowiązek kontroli zapędraczenia gleby na szkółkach leśnych a także w przypadku gruntów porolnych.
Kontrola występowania pierwotnych szkodników sosny, takich jak: strzygonia choinówka, poproch cetyniak, siwiotek borowiec, barczatka sosnówka, osnuja gwiaździsta a także gatunki z rodziny borecznikowatych prowadzone są na stałych partiach kontrolnych w ramach jesiennych poszukiwań szkodników pierwotnych sosny. Co roku także wykonywane są czynności prognostyczne brudnicy, które polegają na terminowym wykładaniu pułapek feromonowych na samce w celu określenia kulminacji rójki. Następnie ustala się termin obserwacji samic brudnicy mniszki metodą transektu.
Najbardziej rozpowszechnionymi szkodnikami wtórnymi w Nadleśnictwie Rybnik są cetyńce i kornik drukarz, mniejsze znaczenie gospodarcze mają rytownik i drwalnik paskowany. Występowanie tych szkodników ogranicza się przez przestrzeganie zasad higieny lasu, wyszukiwaniu i usuwaniu drzew trocinowych, wykładaniu pułapek klasycznych i feromonowych.
Najgroźniejszym szkodnikiem nowozakładanych upraw w naszym nadleśnictwie jest szeliniak sosnowiec. Zabiegiem skutecznie ograniczającym jego występowanie jest pozostawienie powierzchni na dwuletni okres przelegiwania. Ponadto wszystkie uprawy iglaste objęte są kontrolą. Podstawową metodą jest wykładanie krążków w dołkach chwytnych lub wykładanie wałków. Spośród innych szkodników zaobserwowano kornika modrzewiowca. Występowanie tego szkodnika nie ma jednak znaczenia gospodarczego.
Nieodzownym wizerunkiem naszych lasów jest zwierzyna leśna, warto jednak wiedzieć, że potrafi ona być źródłem dużych szkód szczególnie w uprawach leśnych. Jeleń, sarna, zając to zwierzęta, które najczęściej wyrządzają szkody, które są przyczyną obniżenia jakości hodowlanej upraw, młodników, podsadzeń i podrostów. W celu ograniczenia rozmiaru szkód prowadzimy szereg działań mających na celu ich eliminację. Do podstawowych należy zaliczyć:
• grodzenie upraw,
• zabezpieczenie upraw repelentami,
• wykładanie drzew zgryzowych w okresie zimowym,
• prowadzenie cięć pielęgnacyjnych z pozostawieniem części zielonych w okresie wzmożonego żerowania zwierzyny,
• intensyfikacja zagospodarowania poletek łowieckich wspólnie z kołami łowieckimi (dotyczy zagospodarowania powierzchni pod liniami energetycznymi)
W celu zmniejszania szkód od gryzoni wprowadzono w nadleśnictwie metodę budowania czatowni dla ptaków drapieżnych.
W celu ograniczenia liczby szkodników stosowane są metody biologiczne, które obejmują działania związane z protegowaniem pożytecznej fauny. Sprzyja temu zachowanie odpowiednio dużej liczby ptaków, ochrona ryjówek, mrówek, jeży, nietoperzy a także innych zwierząt, które żywią się owadami. W tym celu wykonywane są następujące zabiegi:
• wykładanie budek lęgowych dla ptaków,
• wykładanie schronów dla nietoperzy,
• zimowe dokarmianie ptaków,
• pozostawianie drzew dziuplastych,
• wprowadzanie gatunków owocodajnych i nektarodajnych,
• odtwarzanie enklaw śródleśnych.
Wszystkie te zabiegi zwiększają biologiczną odporność lasów.
Czynniki antropogeniczne
Istotnym zagrożeniem dla przyrody i lasów naszego regionu pozostaje człowiek. Powoli uczymy się żyć zgodnie z przyrodą, jednak szkody wyrządzane lasom przez ludzką cywilizację są ogromne. Zanieczyszczenia powietrza, wszechobecny przemysł, zdegradowane powierzchnie leśne, zanieczyszczenia wód i gleby to główne przyczyny osłabienia ekosystemu leśnego. Rybnickie lasy szczególnie dotkliwie dosięgają szkody górnicze, których obszar obejmuje ponad 2 000 ha. Katastrofalne dla przyrody są pożary leśne, lasy nadleśnictwa należą do grupy najbardziej zagrożonych. Koszty ponoszone na rozbudowę systemu monitoringu naszych lasów, sieci wież obserwacyjnych, czuwających w pogotowiu samolotów służących do obserwacji i udziału w akcjach gaśniczych, stale dyżurujący w okresach zagrożenia leśnicy gwarantują, iż większość pożarów zostanie stłumiona w zarodku. Niestety sprawcą większości jest człowiek – jego nieostrożność, głupota czy świadome podpalenie.
Spacerując po naszych lasach pamiętajmy jak jest to wrażliwy i kruchy organizm i jak dużo zależy od nas samych by przetrwał dla przyszłych pokoleń.
Asset Publisher
Adaptacja lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja
Adaptacja lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja
Tytuł projektu:
Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych – kontynuacja (MRN3)
Podmioty realizujące projekt:
- Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe reprezentowane przez CKPŚ
- 151 nadleśnictw z terenu 17 Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych
- Partnerzy projektu: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Centrum Ochrony Mokradeł
Okres realizacji:
2024-2028
Cel główny projektu:
Wzmocnienie odporności nizinnych ekosystemów leśnych na zagrożenia związane ze zmianami klimatu poprzez realizację do końca 2028 r. kompleksowych działań retencyjnych i przeciwerozyjnych ukierunkowanych na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków naturalnych zjawisk/ procesów klimatycznych takich jak susze i pożary, powodzie i podtopienia, intensywne lub długotrwałe opady atmosferyczne, ekstremalne przepływy wód w korytach, spływy powierzchniowe, niszczące działanie wód wezbraniowych.
Cele szczegółowe:
- Rozwój systemów małej retencji poprzez wykonanie obiektów i kompleksowych zadań gromadzących wodę do końca 2028 r.
- Rozwój systemów związanych z przeciwdziałaniem zbyt intensywnym spływom powodującym nadmierną erozję wodną na terenach nizinnych poprzez wykonanie obiektów do końca 2028 r.
W Projekcie wyznaczono również dodatkowe cele związane z działaniami edukacyjnymi oraz monitoringiem tj.:
- Wzrost wiedzy nt. wpływu małej retencji wodnej na środowisko poprzez opracowanie metodologii oceny wpływu na podstawie monitoringu środowiska wybranych zadań do 2028 r.
- Zwiększenie efektywności działań w zakresie adaptacji do zmian klimatu poprzez opracowanie dobrych praktyk realizacji działań retencyjnych do końca roku 2028.
- Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa poprzez realizację wydarzeń edukacyjnych dla min. 800 uczestników do końca 2028 r.
Planowane działania:
W ramach projektu będą realizowane inwestycje łączące przyjazne środowisku metody techniczne i biotechniczne, obejmujące m.in.:
- budowę, rozbudowę, przebudowę, odbudowę zbiorników małej retencji oraz zbiorników suchych;
- budowę, rozbudowę, przebudowę, odbudowę małych urządzeń piętrzących oraz gromadzących wodę w szczególności zastawek, progów, przetamowań koryt, przepustów z piętrzeniem, zastosowanych w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych i/lub stworzenia tzw. retencji korytowej oraz rozlewisk;
- renaturyzację siedlisk podmokłych w szczególności poprzez podniesienie poziomu wód i ich stabilizację;
- przebudowę, rozbudowę lub rozbiórkę obiektów niedostosowanych do wód wezbraniowych lub zastąpienie ich innym rodzajem budowli komunikacyjnej, ale także budowę nowych obiektów w celu zabezpieczenia koryta oraz ochronę jakości wód (przede wszystkim mostów, przepustów, brodów);
- zabezpieczenie obiektów infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej związanej z nawalnymi opadami (m.in. kaszyce, narzut kamienny, umocnienia skarp);
- unaturalnianie koryt poprzez odtwarzanie naturalnej geometrii i trasy (remeandrowanie cieków naturalnych, meandrowanie rowu), tworzenie zróżnicowanych siedlisk w korycie np. układ bystrze-ploso oraz odtwarzania terenów zalewowych.
Projekt stanowi kontynuację działań realizowanych przez Lasy Państwowe w ramach projektów współfinansowanych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 i 2014-2020.
Planowane rezultaty projektu:
W projekcie planuje się wykonanie łącznie 1030 sztuk obiektów i kompleksowych zadań (wskaźnik produktu), osiągnięcie pojemności obiektów małej retencji o wartości 7 065,2 tys. m3 oraz osiągnięcie objętości obiektów małej retencji w wartości 5 700 tys. m3 (wskaźnik rezultatu).
Ponadto dodatkowym wskaźnikiem realizacji projektu będzie podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa poprzez organizację wydarzeń edukacyjnych dla min. 800 uczestników.
Planowana wartość projektu:
- Całkowity koszt realizacji projektu: 511 560 000 zł
- Kwota wydatków kwalifikowalnych: 405 670 000 zł
- Kwota dofinansowania z UE: 323 359 557 zł
#FunduszeUE